EXCLUSIEF INTERVIEW: THOM HOFFMAN

Acteur, musicus, schrijver en fotograaf. Voor Thom Hoffman is het allemaal één en hetzelfde. Hij onderzoekt en hij creëert. De afgelopen anderhalf jaar dook hij in het leven en de muziek van Ludwig van Beethoven. Wat is er zo bijzonder aan hem en aan de tijd waarin hij leefde? Wij spraken met hem af in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam, om hem er alles over te vragen.

Dit interview liever kijken of luisteren? Klik dan op de podcast onder aan deze pagina!

Voor de voorstelling Beethoven – wie ben je ben je in het leven en de muziek van Beethoven gedoken. Kijk je nu anders tegen hem aan dan voordat je aan de voorstelling begon?
Thom: “Ja, ik heb voor dit project de laatste anderhalf jaar heel veel over hem gelezen. In stapjes ben ik dus al anderhalf jaar met Beethoven bezig. Er zit nog zo’n wereld achter hem, alle persoonlijkheden uit zijn leven, de tijd waarin hij leeft, de vele composities en muziekgenres waarvoor hij ging, de brieven die hij heeft geschreven, zijn dagboeken… het is net alsof je een boek openslaat waar veel meer in staat dan je voor mogelijk hield. Dat heeft mij geen seconde teleurgesteld. Ik heb hem veel beter leren kennen en hij had zo’n indrukwekkende persoonlijkheid, dat ik nog steeds niet precies begrijp hoe hij in elkaar zat. We hebben nu een voorstelling die antwoord geeft op de vraag ‘Beethoven, wie ben je?’, maar het is wel een antwoord met een vraagteken. Want je begrijpt hem eigenlijk nog steeds niet helemaal en dat geeft ook niet, want zo zijn mensen soms.”

Voel je je nu dichter bij hem?
“Dat is een beetje moeilijk op 200 jaar afstand, want hij stierf in 1827. Dat was zo’n andere tijd en toch was hij een heel modern mens. Ik heb hem eigenlijk meer naar mij toe gehaald, door te lezen, dan dat ik naar hem toe ben gegaan. Hij was een hele revolutionaire, moderne man die zijn tijd ver vooruit was. Daarom hoort hij meer bij de 20e eeuw, dan dat ik bij de 18e of 19e eeuw hoor. Hij was een voorloper en een bijzondere, hele gepassioneerde man, begiftigd met een waanzinnig muzikaal talent. Mozart was net overleden en in die tijd werd Beethoven ontdekt. Toen was hij ineens de nieuwe Mozart, maar dat wilde hij helemaal niet. Hij wilde zijn eigen muziek maken. Ik zie hem echt als een punker en totale vernieuwer van de muziek die op dat moment bestond. Als een soort Rolling Stones of Beatles. Echt een moderne rebel, toen.”

"Allemachtig zeg,
wat heeft Beethoven veel meegemaakt."

De voorstelling ligt qua genre tussen toneel en concert in. Wat maakt de vorm van een vertelconcert zo aantrekkelijk voor je?
“Het is een brieven toneelstuk. Ik lees vooral zijn eigen brieven voor. Ik speel wel muziek en de musici spelen ook, maar ik vertel dus ook. Het is dus vooral om heel aandachtig naar te luisteren en het op je af te laten komen. De brieven vloeien over in prachtig gespeelde muziek en die muziek vloeit weer vanzelf over in een nieuwe fase in Beethovens leven. Die muziek wordt gespeeld door drie vrienden van mij, het Storioni Trio. Ik begrijp niet hoe ze het doen, het zijn adembenemend knappe musici die prachtig kunnen musiceren. Ik zit daar gewoon te trillen op het podium.”

Wat vind je zo waardevol aan op het toneel staan?
“Ik denk dat je het heel diep beleeft. Ik heb wel eens gezegd tegen de musici: ‘Je moet dit spelen alsof het nét uit de vingers van Beethoven komt.’ Dus terwijl je het speelt, komen de klanken voor het eerst de wereld in. Je moet je voorstellen dat de muziek gecreëerd is door iemand die z’n hele leven erin heeft gestopt en met die kracht moet je de muziek spelen. Dat ervaart het publiek bij een live voorstelling.”

Hoe zou je de sfeer in de zaal omschrijven?
“Doodstil en zeer intens. Op een goede manier. Men wordt meegenomen door de kracht van het verhaal en is er aan het eind gewoon stil van, want het eindigt bij de begrafenis van Beethoven. En dan denk je: ‘Allemachtig zeg, wat heeft die man veel meegemaakt. En toch… die muziek.’ De structuur van het verhaal is sterk, waardoor mensen echt op het puntje van hun stoel zitten. We richten een klein monumentje op voor deze bijzondere meneer.”

"Beethoven heeft zich
totaal vergist in Napoleon"

Kan je me meer vertellen over je passie voor geschiedenis?
“Geschiedenis is heel boeiend. Onze vorige voorstelling over Schumann ging ongeveer over het jaar 1848, wanneer er door heel Europa heen revoluties zijn. Milaan, Wenen, Berlijn, Praag, alles stond in de fik. De mensen eisten gelijke rechten en het vertrek van die koningshuizen. In dat jaar hebben wij ook onze eigen grondwet gekregen, dat was een heel interessante achtergrond bij het verhaal van Clara en Robert Schumann. Want componisten waren altijd afhankelijk van koningen die ze geld gaven. Dus in hun hart waren ze het eens met wat daar gebeurde, maar ze moesten toch afhankelijk blijven. Mijn liefde voor geschiedenis valt samen met de liefde voor muziek. Muziek is ook geschiedenis, maar we geven geen geschiedenisles.”

Met zoveel interessante geschiedenis om je in te verdiepen, hoe maak je de keuze om voor een bepaald tijdperk of persoon te gaan?
“Dat gebeurt onder andere met het Storioni Trio. Op een gegeven moment kom je erachter dat iets een goed onderwerp is en dan ga je lezen. Ik heb stapels boeken nu over Beethoven en over die tijd. Ook lees je dan veel over Napoleon. We vertellen ook iets over Napoleon en hoe Beethoven hem haatte. Hij had een symfonie aan hem opgedragen met krassen erdoor want hij vindt Napoleon een machtswellusteling. Beethoven had zich totaal vergist in hem.

Als je voor 24 uur naar een ander tijdperk en locatie zou kunnen gaan, waar zou je heengaan?
“Ik vind de tijd waarin we verkeren heel boeiend. Dit is een soort crisisperiode in Westerse cultuur. Ik denk dat het heel slecht gaat met Nederland. Ik denk dat we het spoor behoorlijk kwijt zijn. Het is mij duidelijk dat er vanwege economische onrust allerlei extremen de kop opsteken en dat we heel goed moeten blijven nadenken wat er gebeurt. Men moet zich realiseren dat we met elkaar de verantwoordelijkheid hebben om dingen samen op te lossen. Deze tijd reflecteert onrust uit andere tijden en we kunnen van die andere tijden leren. Ik hoef niet naar een andere tijd, deze tijd zegt alles.”

"Dan word ik weer
Dokter Tinus"

Je bent acteur, theatermaker, schrijver en fotograaf. Als je plots een hele andere carrière zou moeten maken, welke richting zou je dan inslaan?
“Nou het is allemaal hetzelfde. Het is allemaal journalistiek werk. Maar als ik iets anders zou kiezen, kies ik dokter. Dokter Tinus word ik dan weer. Ik vind het doktersleven erg interessant. De kennis van het menselijk lichaam en de ontdekkingen die je kan doen om mensen te helpen, is ongelooflijk. Ik geloof heilig in de wonderen van de medische wetenschap. Dokter Tinus is gemaakt naar een Engelse tv-serie Doc Martin en daar was het uitgangspunt: de dokter als een detective. Zelfs alle Engelse dokters op de universiteit beginnen met het boekje The doctor as a detective. Je leert als arts te zoeken naar de oorzaken van iemands aandoening en dat onderzoekende heb ik bij alles, dat vind ik heel interessant.”

In een interview met Libelle noem je jezelf een boekenjunk. Wie zijn schrijvers waar je naar opkijkt? 
“Dan heb je het over de grote mensen van de vorige eeuw. Het is onvoorstelbaar wat Shakespeare heeft geschreven of Vondel of Multatuli, dat soort schrijvers zijn er bijna niet meer. We zijn dat vermogen mentaal een heel klein beetje kwijtgeraakt. Ik heb de neiging om ietsje meer naar de kwaliteit van vroeger te kijken, waarvan er heel veel grote mensen vergeten zijn. Ik noem maar een dominee, dominee Van Heuvel, dat was de dominee van Batavia. Die begon in 1848 met een revolutie in Nederlands-Indië om gelijke rechten voor iedereen te krijgen. Dominee en Baron Wolter van Heuvel. Hij schreef fantastische boeken en niemand kent hem meer.”

Hoe voelde het om de voorstelling voor het eerst voor publiek te spelen?
“Dat gaat heel professioneel. Je kijkt naar wat goed gaat en wat beter kan. Ik ben ook samensteller, dus ik kijk ook of de projecties en beelden op de achtergrond goed zijn. Ik speel en ik registreer tegelijkertijd om het allemaal beter te maken en dat is spannend, maar dat is onderdeel van het proces. Ik ben de voorstelling aan het lezen terwijl ik speel. Nu niet meer, dat is niet meer nodig, maar toen wel.”

"Verveling is het onvermogen
om variatie te horen"

Wat zou je tegen iemand zeggen die een vooroordeel heeft dat klassieke muziek saai is?
“Dan zou ik mijn schouders ophalen en denken: ach, gut. Je hebt saaie klassieke muziek, maar je hebt ook saaie Nederlandstalige radiozenders. Er is een uitspraak van schrijver en wetenschapper Kees Fens: ‘Verveling is het onvermogen om variatie te horen.’ Dat is een schitterende zin.

Wij maken het wel toegankelijk voor nieuwe mensen die naar klassieke muziek luisteren omdat we het levensverhaal erbij brengen. Dan zie je ook nog onze cellist Marc fantastisch spelen en hij is dan op dat moment even Beethoven. Het wordt mensenmateriaal in plaats van muziek uit een speakertje. Daar ligt de grootste verdienste van deze voorstelling, denk ik.”

Welk nummer of welke artiest is echt jouw all-time favorite?
“Dan ga ik toch voor een stukje klassiek. Dan ga ik voor Bach: The Goldberg Variations, gespeeld door Glenn Gould. De eerste en de laatste. Dat is een klein stukje van 2 tot 3 minuutjes. Precies zo kort als een Nederlands liedje op 100% NL.”

Meer weten? Beluister het complete gesprek via onze podcast Theater Praat op Spotify en YouTube! 
Beethoven - Wie ben je? is op zondagmiddag 14 april 2024 te zien in Theater Lampegiet. Bestel nu je tickets.